Lưỡng Hà trong thời kì thống trị của vương quốc Tân Babilon (Canđê)
– Người Cande là một nhánh của tộc Xemít, thiên di đến Lưỡng Hà muộn hơn người Accát, người Atxiri (khoảng TK XI TCN). Trong thời gian người Cátxít và người Atxiri thay nhau thống trị Lưỡng Hà, người Canđề định cư ở miền Nam Lưỡng Hà và chịu sự khống chế của Atxiri, nhiều người Cande đã từng phục vụ trong quân đội và trong bộ máy hành chính của đế quốc Aixiri”. Năm 626 TCN, nhân khi đế quốc Atxiri suy yếu, người Cande đã liên minh với người Međi tấn công tiêu diệt Atxiri. Đế quốc Atxiri diệt vong, lãnh thổ rộng lớn của nó bị người Međi và người Canđề chia nhau thống trị- Khu vực Lưỡng Hà, Xiri và Palextin thuộc quyền cai quản của người Cande. Người Cande đã chọn Babilon làm thủ đô của vương quốc do vậy lịch sử thường gọi vùng quốc do người Canđề thành lập, lấy Babilon làm thủ đô, là vương quốc Tân Babilon trong lịch sử Lưỡng Hà.
– Vương triều nổi tiếng nhất của vương quốc Tân Babilon là vương triều Nabusodonoxo (Nabuchodonosor) (605-561 TCN). Nabusodonoxo là cai trai của Nabipolaxa đông thời cũng là con rể của vua Medi.
Trong thời kì trị vì của Nabusôdônôxo, vương quốc Tân Babilon đạt tới đỉnh điểm phát triển của nó, và hầu như vương quốc Babilon hơn 1000 năm trước đây đã được phục hồi.
Nabusôđônôxo đã thực hiện nhiều cuộc viễn chinh xâm lược để mở rộng cương vực của mình.
Năm 597 TCN, Nabus0đônôxo tấn công và chiếm được Giêrudalem và cử Xitki lên làm vua bù nhìn, lệ thuộc Babilon. Năm 689 TCN, Nabusô đồn xo lại tấn công thủ phủ Giêrudalem của người Do Thái, tiêu diệt vương quốc bù nhìn Do Thái của Xitki. Bản thân Xitki cùng toàn bộ hoàng gia, quý tộc và thương nhân Do Thái bị người Canđề bắt và giải về Babilon, Tiếp đó Nabusiđônôxo cũng đã hoàn tất việc chinh phục Xiri và các thành bang của Phênixi, thiết lập ách thống trị của Babilon ở vùng ven bờ Đông Địa Trung Hải. Babilon cũng đã từng đánh nhau với Ai Cập, mặc dù không chinh phục được Ai Cập, nhưng Babilon cũng đã chặn đứng được ý đồ bành trưởng của người Ai Cập ở khu vực ven bờ Đông Địa Trung Hải (nhất là ở Palextin).
Thời kì Nabustionoxo trị vì cũng là thời kì sinh hoạt kinh tế ở khu vực Lưỡng Hà được phục hưng và phát triển. Chính quyền trung ương đã hết sức chú trọng khôi phục, mở mang và sửa chữa những công trình thủy lợi, nhờ thế nông nghiệp vẫn tiếp tục giữ vị trí hàng đầu trong hoạt động kinh tế Tân Babilon. Công xã nông thôn vẫn tồn tại và nền kinh tế công xã vẫn có vai trò hết sức trọng yếu. Chế độ tư hữu ruộng đất, và cùng với nó, chế độ lĩnh canh tiếp tục phát triển, tạo nên những gia đình chủ nó giàu có nổi tiếng toàn vương quốc, ví như “Nhà Murasu ở Nippua”, “nhà Eglubi ở Babilon”…. đồng thời cũng tăng thêm số nông dân nghèo khó, mất ruộng đất phải làm thuê lĩnh canh ruộng đất hoặc phải bán thân làm nô lệ với thời hạn dài hơm trước (khoảng 10 năm ). Sức lao động của nô lệ được sử dụng trong một số cơ sở sản xuất của nhà nước, tư nhân, nhưng cơ bản nhất vẫn là phục dịch trong các gia đình chủ nó. Ở thời kì này, giai cấp chủ nô đã áp dụng một phương thức bóc lột nô lệ theo lối mới. Chủ nó cung cấp cho nô lệ tư liệu sản xuất rồi cho phép họ tự kinh doanh sản xuất, hàng năm nạp cho chủ nó một khoản tiền nhất định theo thỏa thuận. Phương thức bóc lột theo kiểu này đã làm cho chủ nô không phải trực tiếp nuôi nô lệ nhưng vẫn có thu nhập do nô lệ đóng góp đồng thời cũng tạo ra sự tự do tương đối cho người nữ lệ trong lao động sản xuất. Nô lệ được phép có gia đình riêng, có quyền tự kinh doanh sản xuất, có quyền giao dịch mua bán trên thị trường và có nền kinh tế riêng của họ.
Thương mại và cho vay lãi là hai hoạt động kinh tế có cơ hội phát triển mạnh ở Tân Babilon. Thương nhân mua và bán các sản phẩm thủ công nghiệp, ngũ cốc, ruộng đất, nô lệ. Thậm chí bỏ tiền để bao thầu cả hệ thống tuổi tiêu thu lợi nhuận.
Nabustdonxo cũng hết sức quan tâm tới việc xây dựng các công trình công cộng, tạo bộ mặt phồn vinh, nguy nga cho đất nước. Nhiều thành phố lớn như Nippua, Urúc, Xepparo và đặc biệt kinh đô Babilon được tu sửa, xây dựng khang trang đẹp đe. Thành Babilon có chu vi dài hơm 13km được bao bọc xung quanh bởi 3 lớp tưởng thành cao vững chắc. Giữa các lớp thành lại có những hào nước để ngăn chặn sự đột nhập của kẻ thù. Trong thành có rất nhiều công trình kiến trúc lộng lẫy. Ở phía bắc có cửa Ixta (nữ thần chiến tranh và thắng lợi) cao 12m, kiến trúc đẹp với gạch men màu xanh và những chạm khắc nổi hình các thú vật như bò rừng, rồng… Từ cửa Ixia (ở cửa bắc) đến đền thờ thần Macđúc (ở phía nam) là con đường lớn, thẳng tấp – “đường rước lễ” – với nhiều tưởng thành cao, trang trí đẹp như hình bò rừng, sư tử, những vật thần thoại đầu rồng, mình sư tử, chân đại bàng. Đường được lát bằng những phiến đá hình vuông màu phấn hồng, hai bên lát đá màu đỏ. Cạnh đền thờ thần Macđúc là tháp Đicurát hùng vĩ cao 90m, gồm 7 tầng, tầng trên cũng có một ngôi đền nhỏ xây bằng gạch tráng men màu xanh nhạt. Trong đến là tượng thần Macđúc bằng vàng. Ngoài những đền tháp, cung điện chính, trong thành Babilon còn có công trình kiến trúc độc đáo có một không hai trong lịch sử, sau này người Hi Lạp coi là 1 trong 7 kì quan của thế giới cổ đại – khu vườn treo Babilon.
– Năm 562 TCN, vua Nabusôđônôxo chết, vương quốc Tân Babilon bước vào thời kì khủng hoảng, suy yếu. Nội bộ hoàng gia không ổn định, chỉ trong vòng 24 năm đã thay đổi tới 4 triều đại. Tới thời trị vì của vua cuối cùng – Naboxit (555 – 538 TCN), Tân Babilon bị đe dọa bởi nguy cơ xâm lược của đế quốc Ba Tư. Sau khi đánh bại và thôn tính vương quốc Medi, Tiểu Á, Ba Tư tấn công Babilon (năm 538 TCN, Naboxít bị bắt, con trai Vantaxa bị giết). Vương quốc Tân Babilon diệt vong.
