Tính chất và ý nghĩa lịch sử của cuộc cách mạng Tân Hợi
Cách mạng Tân Hợi là cuộc cách mạng tư sản do giai cấp tư sản Trung Quốc lãnh đạo, được đông đảo quần chúng tham gia. Xét về cương lĩnh, đường lối, sách lược đấu tranh cụ thể và các biện pháp cải cách xã hội của nó, thì cách mạng Tân Hợi khẳng định xu thế mới nhằm tiến tới xây dựng một nước Trung Hoa dân chủ, phát triển theo con đường tư bản chủ nghĩa. Mục tiêu chính của cách mạng lúc bấy giờ là đánh đổ triều Thanh và trên thực tế, đã lật đổ được triều đại Mãn Thanh. Họ cũng muốn thông qua cách mạng tiến hành một số biện pháp dân chủ, ban bố dân quyền nhằm tạo điều kiện cho xã hội Trung Quốc tiến mạnh trên con đường tư bản chủ nghĩa. Nhưng cách mạng chưa hề đụng đến vấn đề ruộng đất, một trong những vấn đề cơ bản của cách mạng tư sản. Chính vì vậy họ không động viên được đông đảo quần chúng nông dân tham gia để đẩy cách mạng đi lên, đánh lùi các thế lực phản động. Chế độ cộng hòa chưa thực hiện được thực sự mà mới là thành lập trên hình thức. Nhưng dù cho chế độ cộng hòa chưa trở thành hiện thực vững chãi, chế độ quân chủ phong kiến phản động cũng không thể lập lại hoàn toàn trên đất nước Trung Quốc nữa.
Nguyên nhân hạn chế thắng lợi của cuộc cách mạng Tân Hợi là do đường lối cách mạng thiếu chính xác, lực lượng của bản thân giai cấp tư sản dân tộc Trung Quốc, giai cấp lãnh đạo cuộc cách mạng này yếu đuối. Giai cấp tư sản Trung Quốc hình thành trong điều kiện một nước nửa thuộc địa, nửa phong kiến nên què quạt, non yếu. Nó có liên hệ với đế quốc về kinh tế, kĩ thuật và chính trị ; có mâu thuẫn với đế quốc, nhưng lại sợ đế quốc và nhất là nuôi nhiều ảo tưởng đối với đế quốc. Khi khởi nghĩa vừa lên, chính quyền cách mạng tuyên bố công nhận tất cả điều ước của nhà Thanh kí với đế quốc, không dám đấu tranh giành lại quyền lợi của dân tộc. Còn đối với bọn phong kiến, những người cách mạng cũng không kiên quyết đẩy mạnh phong trào cách mạng, họ đã nhượng bộ phái lập hiến, nhất là đã thỏa hiệp đem toàn bộ chính quyền cách mạng giao cho Viên Thế Khải. Các lực lượng đế quốc đã giúp Viên củng cố thế lực, quay lại chống phá cách mạng.
Trong khi đó, Đổng Minh hội về mặt tổ chức thì lỏng lẻo, tư tưởng không thống nhất chứa đựng nhiều quan điểm mơ hồ. Cách mạng Tân Hợi không giành được thắng lợi triệt để chính là do hạt nhân lãnh đạo non yếu về mặt đường lối và tổ chức, lực lượng cách mạng nhanh chóng tan rã khi bị kẻ thù tấn công quyết liệt.
Đồng thời, lực lượng so sánh giữa kẻ thù và cách mạng quá chênh lệch. Kế thủ giáo quyệt có lực lượng vũ trang mạnh, câu kết với đế quốc đàn áp cách mạng.
Cách mạng Tân Hợi có ý nghĩa lịch sử vô cùng to lớn. Nó đã kết thúc nên thống trị mấy nghìn năm của chế độ quân chủ phong kiến trong lịch sử Trung Quốc, làm cho tư tưởng cộng hòa dân chủ ăn sâu bắt rễ vào quần chúng. Nó tạo điều kiện cho tư tưởng dân chủ cách mạng xâm nhập và phát triển trên đất Trung Hoa. Trong quá trình đấu tranh, ý thức dân tộc, ý thức cách mạng phát triển mạnh mẽ. Phong trào cách mạng của quần chúng làm cho bọn thống trị phải có nhượng bộ nhất định, không dám ăn cướp của nhân dân một cách trắng trợn như trước.
Trong bài Châu Á thức tỉnh, Lenin đã gọi phong trào cách mạng nói chung và phong trào Cách mạng Tân Hợi nói riêng là “cơn bão táp cách mạng.
Cuộc cách mạng xã hội và nhất là tư tưởng của Tôn Trung Sơn đã có ảnh hưởng nhất định đến nhiều nước Đông Nam Á. Một số nhà yêu nước ở Việt Nam, Inđônêxia, Malaixia đầu thế kỉ XX cũng mang ít nhiều màu sắc của trào lưu mới đó.
