Thời đại Hôme trong lịch sử Hi Lạp (Từ thế kỉ XI đến IX TCN)
– Lịch sử Hi Lạp từ thế kỉ XI đến thế kỉ IX TCN, thường được gọi là thời kì Home, vì trạng thái sinh hoạt vật chất và tinh thần của người Hi Lạp trong giai đoạn này được phản ánh rõ nét trong 2 tập sử thì hát và Odixe, tương truyền là sáng tác của nhà thơ Home ở Tiểu Á. Mặc dù đã trải qua nhiều cuộc tranh luận nhưng cho tới nay, vấn đề Hôme (bao gồm vấn đề nguồn gốc tác phẩm, tác giả, thời gian và địa điểm ra đời của 2 tập thơ…) vẫn chưa được giải quyết hoàn toàn và triệt để, có nhiều ý kiến khác nhau. thậm chí trái ngược nhau. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng tác giả của Phát và Odixe là nhà thơ mà thiên tài Home, sinh ở Tiểu Á. Nhiều người lại cho rằng Iiết – Ôđixe chỉ là những tập hợp, có chính lí của những sáng tác dân gian truyền miệng, còn Home không phải là tên một người cụ thể, mà là một từ chung chỉ người mù “Ilát – Odixe là sự tập hợp lại những bài ca của những người mù…
Hát là bản anh hùng ca chiến trận gồm khoảng 15.000 câu thơ, chia làm 24 khúc ca, kể lại cuộc chiến tranh giữa người Hi Lạp và người Toroa(2) ở vùng Tiểu Á. Odixê gồm hơn 12.000 câu thơ, cũng được chia thành 24 khúc ca, mô tả cuộc hành trình đầy gian truân của một người hùng Hi Lạp – Uylixe hay Odixe
Trong thời kì Home, công cụ sản xuất và vũ khí bằng đồng đã được sử dụng phổ biến. Trong cả 2 tập thơ, có tới 418 chỗ nhắc tới đồng thau, và 48 chỗ nhắc tới sắt. Hoạt động kinh tế chủ đạo của người Hi Lạp thời Home là kinh tế nông nghiệp và chăn nuôi. Hoạt động chăn nuôi phổ biến tới mức mà người Hi Lạp thời Home đã dùng vật chăn nuôi để tỏ lòng mến khách, làm vật trao đổi, trong các buổi tế lễ thần linh hoặc làm thước đo giá trị : một cái chảo đồng cơ lớn giá trị bằng 20 con bò đực, một nữ nô trẻ giá bằng 4 con bò. Trong tập Ilát có nhiều đoạn mô tả cảnh sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp “những người thợ cảm hái sắc trong tay đang gặt, những lượn lúa trải đầy mặt ruộng, lượm nằm dọc luống cày, lượm đang được bỏ lại”(1) Ngoài cây lương thực, người Hi Lạp thời Hồme còn trồng cây ăn quả như cam, chanh, lê, táo và nhất là nho, ôliu. Đoạn mô tả vườn quả trước cung điện của Anxiút – thủ lĩnh xứ Pheaxi trong Odixe của Home : “Ở gần cổng là một vườn cây ăn quả có hàng rào vây kín xung quanh, trong vườn cây mọc xanh tốt… Lê tiếp lễ, táo tiếp táo, nho tiếp nho không ngừng… xa hơn nữa, sát rộng nho cuối cùng là những luống rau đủ loại xanh mướt quanh năm…
Thủ công nghiệp của người Hi Lạp thời Home cũng có vị trí quan trọng và có những thành đạt với các nghề rèn, dệt vải, đóng tàu thuyền, xây dựng nhà ở… Nhìn chung, kinh tế Hi Lạp của thời Home là kinh tế tự nhiên tự cung tự cấp, trong đó chăn nuôi và trồng trọt là hai hoạt động kinh tế chủ đạo. Mặc dù thủ công nghiệp đã tách khỏi nông nghiệp, nhưng kinh tế hàng hóa chưa phát triển, tiền tệ bằng kim loại chưa xuất hiện (trao đổi chủ yếu theo phương thức vật đổi vật, lấy gia súc làm vật trung gian, làm đơn vị giá trị), các thành thị với tư cách là trung tâm thủ công nghiệp và thương mại cũng chưa có.
– Ilát và Ôdixe cho ta biết rằng xã hội Hi Lạp thời Home không phải là sự tiếp nối của xã hội trước đó, xã hội của thời kì Crét – Myxen, xã hội Hi Lạp thời Home là xã hội thị tộc, bộ lạc ở giai đoạn mạt kì. Theo Enghen, đặc trưng cơ bản của nó là có sự tồn tại của chế độ dân chủ quân sự. Một xã hội được tổ chức theo lối vừa có những thủ lĩnh quân sự đầy quyền uy, vừa có sự tồn tại của các đại hội nhân dân.
Các thành viên thị tộc – theo truyền thống – được thị tộc phân chia cho những mảnh đất để trồng trọt và chăn nuôi. Do nhiều lí do khác nhau, một số trong họ buộc phải nhượng lại một phần hoặc toàn bộ số đất được chia để cuối cùng thành những nô lệ vì nợ, hoặc sống lang thang nhờ của bố thí”. Trong xã hội Home đã có nô lệ, số lượng chưa nhiều và thân phận cũng chưa bị đối xử tàn nhẫn như nô lệ ở các giai đoạn lịch sử tiếp theo. Nô lệ thời Home chủ yếu là nô lệ chiến tù hoặc được mua từ nước ngoài về. Số nô lệ vì nợ đã có, nhưng chưa đông đảo. Giá nô lệ cũng còn khá cao (một nữ nó trẻ có giá bằng giá trị của 4 con bò). Sức lao động của nô lệ được sử dụng chủ yếu trong các gia đình giàu có nấu bếp, giữ ngựa, hầu rượu… Nhìn chung, chế độ nô lệ của Hi Lạp thời Home mới chỉ là bước khởi đầu, sư khai và mang nặng tính chất của chế độ nô lệ gia trưởng.
